Γράφει, η Πελιώ Παπαδιά

Αρκεί μια απλή ιστορία όπου πρωταγωνιστούν δυο εντυπωσιακά στα μάτια των παιδιών ζώα, με ελάχιστα λόγια και ζωντανή εικονογράφηση, για να φυτέψει μέσα τους τον σπόρο της επιθυμίας για ευτυχία.

Ο Τίγρης και η Λεοπάρδαλη είναι δυο εντυπωσιακά όμορφα ζώα, δυο μεγάλες άγριες γάτες που, παρά τις διαφορές τους, ανήκουν στην ίδια οικογένεια, αυτή των αιλουροειδών. Είναι ταχύτατοι, δεινοί θηρευτές, αλλά έχουν διαφορές. Η πιο εμφανής, πέραν του μεγαλύτερου μεγέθους του Τίγρη, αφορά το τρίχωμά τους, την πανέμορφη γούνα τους. Το χρώμα τους είναι παρόμοιο, σε αποχρώσεις του πορτοκαλοκίτρινου –ίσως με λίγο πιο χρυσαφένια τη Λεοπάρδαλη. Όμως, το κάθε ζώο έχει διαφορετικούς σχεδιασμούς επί αυτού. Ο Τίγρης φέρει μαύρες ρίγες. Η Λεοπάρδαλη μαύρες βούλες. Γραμμές ο ένας και τελείες η άλλη… Μπορούν, άραγε, να συνυπάρξουν;

Για να λάβουμε την απάντησή μας, ας τους φανταστούμε να συναντιούνται τυχαία σε ένα περιβάλλον παραμυθιού. Μια φορά κι έναν καιρό, ένας Τίγρης συνάντησε μιαν άλλη Τίγρη, με παράξενους σχηματισμούς επάνω της. Μπερδεύτηκε, μα εκείνη αμέσως του ξεκαθάρισε πως είναι Λεοπάρδαλη, μιλώντας με τα καλύτερα λόγια για το είδος της! Τα δυο ζώα αντάλλαξαν πληροφορίες για το βίωμά τους ως αυτά που είναι (δηλαδή για την ταυτότητά τους) και ξενάγησαν το ένα το άλλο στα σπίτια τους. Το ένα, του Τίγρη, ήταν διακοσμημένο με ρίγες, το άλλο, της Λεοπάρδαλης, ήταν διακοσμημένο με βούλες. Όπως ακριβώς συνέβαινε και με τις γούνες τους. Όπως ακριβώς είχαν μάθει ανέκαθεν.

Τα δυο πλάσματα, με αφορμή τη συζήτηση για το οικιακό ντεκόρ τους, παραδέχονται ότι  θα τους άρεσαν λίγες λιγότερες γραμμές, μα κάποιες παραπάνω βούλες και λίγες λιγότερες βούλες, μα κάποιες παραπάνω γραμμές αντίστοιχα. Αγαπούν αυτό που έχουν, αλλά είναι και λίγο μονότονο. Μια αλλαγή, μια πρωτοτυπία, μάλλον τη χρειάζονται. Και εδώ τίθεται από τη Λεοπάρδαλη ένα κεντρικό ερώτημα: «Πώς θα ήταν αν συνδυάζαμε ρίγες και βούλες μαζί σε ένα σπίτι;» Και η περιπέτειά τους ξεκινάει!

Η πρώτη αντίδραση του Τίγρη, μολονότι έχει εκφράσει ήδη τη συμπάθειά του προς τις βούλες, είναι αρνητική. «Μα ρίγες και βούλες δεν ταιριάζουν». Αυτό ξέρουμε. Αυτό εμπιστευόμαστε. Δεν τολμάμε να φύγουμε από τη ζώνη ασφαλείας μας. Η Λεοπάρδαλη, όμως, πιο τολμηρή, έχει μια πρόταση. «Ας δοκιμάσουμε να τα συνδυάσουμε κι ίσως να μας αρέσουν». Έτοιμους συνδυασμούς φυσικά δεν βρίσκουν τα δυο συμπαθέστατα ζώα. Βλέπετε, δεν είναι εύκολο να ταράξεις τα νερά και να έρθεις κόντρα σε καθετί κατεστημένο. Η αγορά και η ίδια η κοινωνία, ακόμα και στα παραμύθια (είτε για την οικονομία της αφήγησης είτε -δυστυχώς- και όχι), σπάνια είναι ρηξικέλευθη. Όμως, οι δυο φίλοι δεν το βάζουν κάτω. Κάνουν τις αγορές τους, πειραματίζονται και καταφέρνουν να συνδυάσουν δυο φαινομενικά αταίριαστους σχηματισμούς.

Τότε καταλαβαίνουν ότι ο κόσμος γύρω μας είναι γεμάτος απεριόριστε δυνατότητες, αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια και τις καρδιές, προκειμένου να τις δημιουργήσουμε. Και έτσι, απρόσμενα, στήνουν μαζί ένα κοινό σπιτικό, όπου γραμμές και πουά συνυπάρχουν αρμονικά στα μάτια τους. Στήνουν ένα κοινό σπιτικό που προφανώς επιθυμούσαν, όμως δεν τολμούσαν ως τώρα να δημιουργήσουν. Οι δυο φίλοι και πλέον και συγκάτοικοι χορεύουν ευτυχισμένοι με τις γούνες τους να μπλέκονται με την επίπλωση και να δημιουργούν μια εικόνα πληρότητας και ευτυχίας.

Ακόμα κι όταν, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, δεν μπορούν να κατανοήσουν εντελώς ο ένας την άλλη (πώς, άλλωστε να αναγνωρίσεις μια γρατζουνιά ανάμεσα στις ρίγες και πώς τα σημάδια της ανεμοβλογιάς ανάμεσα στις βούλες;), φροντίζουν να δείχνουν την αγάπη και το νοιάξιμό τους και αυτό αρκεί ώστε τα πάντα να πηγαίνουν καλύτερα. Πόσο πιο δυνατοί εμφανίζονται στο τέλος της ιστορίας τόσο ο Τίγρης όσο και η Λεοπάρδαλη, επιφυλακτικοί στην αρχή -ιδιαίτερα ο Τίγρης! Πόσο ενδυναμώνουν και τους μικρούς αναγνώστες, που τώρα ανακαλύπτουν τον κόσμο γύρω τους, με την τρυφερή σχέση που δημιουργούν! Τελικά, ρίγες και βούλες μπορούν όχι απλώς να συνυπάρξουν αρμονικά, αλλά και να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ζεστό, τρυφερό και ασφαλές για τα μέλη του, παρά την ποικιλομορφία τους.

Διαβάζοντας το βιβλίο σε κείμενο και εικονογράφηση της Jill Gill «Ο Τίγρης και η Λεοπάρδαλη», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άμμος σε μετάφραση της Κατερίνας Παπαδοπούλου, θεώρησα λανθασμένα πως εκδόθηκε πρόσφατα. Τόσο φρέσκια ματιά στις λέξεις και στις ζωγραφιές (όλες σε μια παλέτα πορτοκαλί-μαύρου-λευκού-χρυσοκίτρινου) λογικά έχει ένας άνθρωπος που έζησε τις κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων και τις μετουσίωσε σε τέχνη με μεγάλη επιτυχία! «Ο Τίγρης και η Λεοπάρδαλη» είναι ένα σύγχρονο παραμύθι για τη μοναδικότητα και τη διαφορετικότητα, για την αποδοχή τους, για τη φιλία, για την ενσυναίσθηση και εν τέλει για την ευτυχία, που κατακτιέται αν υπάρχει θέληση και συνεργασία. Είναι μια ωδή στην πορεία προς το σμίξιμο δυο πλασμάτων που αψήφησαν κάθε περιοριστική προσωπική πεποίθηση και κάθε άνωθεν επιβεβλημένο κοινωνικό κανόνα και τελικά βγήκαν εντελώς κερδισμένα.

Κι όμως. Το βιβλίο θεωρείται πλέον κλασικό και κυκλοφόρησε το 1971! Προσπαθώ να το φανταστώ να τοποθετείται στη χουντική ελληνική αγορά τότε και χαμογελώ πικρά… Πόσο κρίμα είναι που χρειάστηκε πάνω από μισός αιώνας για να το χαρούμε και εμείς. Από την άλλη, πόσο ευχάριστο είναι που η Άμμος ανακάλυψε το έργο της σπουδαίας αυτής καλλιτέχνιδας και το εξέδωσε για πρώτη φορά στα ελληνικά, σε μια εποχή όπου παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρο.

Γιατί, δυστυχώς, ακόμα μας τρομάζει κάθε διαφορετικότητα. Γιατί μιμούμαστε αρνητικές συμπεριφορές, μολονότι βαθιά μέσα μας αμφιβάλλουμε για την ορθότητά τους. Ακόμα καθορίζουν τη ζωή μας ανυπόστατα στερεότυπα-φαντάσματα του παρελθόντος. Ακόμα δεν έχουμε την αυτοπεποίθηση να αναζητήσουμε και να διεκδικήσουμε τη δική μας προσωπική ευτυχία, πέρα από κάθε καταπιεστική κοινωνική κατασκευή και ντεμοντέ προσδοκία.

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο πληροφορίες για το βιβλίο, μετά την ανάγνωσή του και την καταγραφή του σκελετού τούτου του κειμένου, δεν εντόπισα τόσο πληροφορίες για την υποδοχή που έλαβε όταν πρωτοκυκλοφόρησε, αλλά μερικές σύγχρονες αρνητικές, ρατσιστικές, κριτικές. Ένας ιδιαίτερα «ψύχραιμος» αναγνώστης, μάλιστα, το έχει χαρακτηρίσει transgender {sic} στο Goodreads, επιβεβαιώνοντας έτσι την εκπαιδευτική ανεπάρκεια μέρους του γενικού πληθυσμού και ταυτόχρονα την ολοένα και αυξανόμενη ανάγκη ανάγνωσης παραμυθιών που προάγουν την κριτική σκέψη των παιδιών και την κοινωνική εκπαίδευσή τους.

Αρκεί μια απλή ιστορία όπου πρωταγωνιστούν δυο εντυπωσιακά στα μάτια των παιδιών ζώα, με ελάχιστα λόγια και ζωντανή εικονογράφηση, για να φυτέψει μέσα τους τον σπόρο της επιθυμίας για ευτυχία. Πού βρίσκεται, λοιπόν, η ευτυχία; Σίγουρα στην αρμονική συνύπαρξη με τους γύρω μας. Αυτή σήμερα μοιάζει να βάλλεται πανταχόθεν και η κατάκτησή της μάλλον αποτελεί υπέρβαση. Όσο κι αν μιλάμε για συμπερίληψη και ίσα δικαιώματα για όλα τα άτομα -το αυτονόητο, δηλαδή-, το λεγόμενο hate speech ενάντια σε κάθε διαφορετικότητα καταλαμβάνει σημαντικό χώρο στον δημόσιο διάλογο, αναλογικό και ψηφιακό, με τρομακτικά αποτελέσματα.

Είμαστε, όμως, κάποιοι που θέλουμε να μεγαλώνουμε παιδιά σε κόσμους γεμάτους αγάπη, κατανόηση, αποδοχή, ζεστασιά και τρυφερότητα για όλα. Που θέλουμε εξασφαλισμένη υγεία και παιδεία για όλα. Που θέλουμε να σταματήσει το bullying και κάθε μορφής κακοποίηση. Που θέλουμε να τους κληροδοτήσουμε έναν κόσμο εύρωστο, ειρηνικό και φιλικό προς όλα. Είμαστε κάποιοι που δεν θα σταματήσουμε ποτέ να τους διαβάζουμε -ιδανικά δυνατά- παραμύθια αισιόδοξα και ενδυναμωτικά. Είμαστε κάποιοι που πάντα θα πλέκουμε με θάρρος γραμμές και βούλες και θα απολαμβάνουμε το αποτέλεσμα κόντρα σε κάθε τρομαγμένη αντίδραση. Είθε καθημερινά να συνταιριάζουμε με ολοένα και περισσότερους συνανθρώπους μας, φαινομενικά διαφορετικούς από μας. Όπως ο μοναδικός Τίγρης συνταίριασε με τη μοναδική Λεοπάρδαλη, δημιουργώντας μια μοναδική σχέση, διαφορετική από τις συνηθισμένες…

Υ.Γ. Πέραν των μικρών παιδιών, θα δώριζα το βιβλίο και σε εφηβάκια, που αναζητούν τα πατήματά τους στη ζωή και την ταυτότητά τους, αλλά και σε νέα ζευγάρια, που θέλουν να προχωρήσουν μαζί, αλλά φοβούνται ο ένας τον άλλον και δυσκολεύονται να διαχειριστούν το ενδεχόμενο μιας κοινής ζωής.